بررسی سبک شناسانه حماسه های دینی در ادب پارسی

هرچند صاحب نظران تعریف دقیق و صریحی از سبک و سبک شناسی ادبی به دست نداده اند امّا با نگاهی کلّی می توان آن را به عنوان روشی خاص برای ادراک و بیان افکار به وسیلۀ الفاظ و واژه ها تعبیر کرد. در تحلیل سبکی یک متن عناصر آن مشخّص و سپس پیوند و تأثیر متقابل آنها بررسی می شود. دراین مقاله به بررسی سبک شناسانه گروهی از آثار ادبی با عنوان «حماسه های دینی» پرداخته می شود. از آنجا که هر اثر ادبی ضمن برخورداری از مشخّصات فردی، در پاره ای صفات و ویژگیها با گروه آثار هم نوع خود مشترک است، در این روش سبک شناسی این امکان وجود دارد که به گروه آثار حماسه های دینی که از لحاظ موضوع و ژانر ادبی با هم مشترکند از یک دریچه نگریسته شود. حماسه دینی یکی از اقسام حماسه است که در یک نگاه، زیر مجموعه حماسه تاریخی محسوب می شود و موضوع آن وصف دلاوریها و رشادتهای قهرمانان دینی و مذهبی است. تعداد این منظومه های غالباً دل انگیز و زیبا در ادب پارسی زیاد است و تاریخ سرایش قدیمی ترین آنها به قرن پنجم هجری برمی گردد. «علی نامه» کهن ترین منظومه حماسی شناخته شده است. «حمله حیدری» باذل و راجی و نیز«خاوران نامه» ابن حسام خوسفی از جمله مشهورترین این حماسه ها به شمارمی آیند. روش تحقیق در نگاشتۀ حاضر، اسنادی و با بهره گیری از روش تحلیل محتوا است. در این مقاله پس از ارائه توضیحاتی مختصر درباره «سبک شناسی»، «حماسه» و «حماسه های دینی» ، به مطالعه سبکی این آثار به ویژه مشهورترین آنها همّت گمارده شده است. نظر به لزوم توجّه به سه سطح زبانی، فکری و ادبی در مطالعات سبک شناسی، در این بررسی نیز به جنبه های درونی و بیرونی منظومه های حماسی در سه بخش عمده «ویژگیهای معنایی و محتوایی»، «ویژگیهای زبانی و صوری» و«ویژگیهای ادبی و تصویری» پرداخته شده است.